Metody i techniki uczenia się

Chętniej uczymy się tego, co nas interesuje. Jeszcze łatwiej jest wtedy, gdy mamy pewność, że zdobywana z mozołem wiedza i opanowywane umiejętności przydadzą się nam w przyszłości i będziemy mogli je wykorzystać praktycznie. Z dużym prawdopodobieństwem warunki te spełni to, czego nauczymy się na studiach. Ale żeby się na nie dostać, trzeba zdać maturę. A ta, jak wiadomo składa się z wielu przedmiotów, i nie wszystkie one należą do naszych ulubionych… Co gorsza, niejednokrotnie przepustkę na wymarzone studia również daje przedmiot, którego nie lubimy.

Warto więc odpowiedzieć sobie na pytania:

Jak nauczyć się tego, co niespecjalnie nas interesuje, ale jest niezbędne dla uzyskania indeksu na wymarzony kierunek?
Jak skrócić do minimum czas poświęcony temu, co trzeba umieć, ale wydaje się do niczego (oprócz zdania matury) niepotrzebne?
Co zrobić, aby szybko i trwale opanować wiadomości i umiejętności wymagane na egzaminie maturalnym?

Jak się uczyć, żeby były efekty?

Na szczęście w efektywnym uczeniu się wiele zależy od nas samych! Sekret tkwi w czterech elementach:

Jak skutecznie uczyć się w domu?

Warto dbać o miejsce nauki. Oceń, czy masz wystarczająco dużo miejsca, żeby rozłożyć książki, zeszyty, móc robić notatki. Jeśli nie, spróbuj je pozyskać maksymalnie wykorzystaj dostępną przestrzeń:

Posprzątaj na biurku i zostaw na nim tylko rzeczy niezbędne do nauki.
Połóż w zasięgu ręki materiały pomocne w nauce, takie jak notatnik, zakreślacze, długopisy, ołówki itp.
Usuń z zasięgu wzroku rzeczy, które Cię rozpraszają. Idealnie byłoby odłożyć na czas nauki także telefon, tablet czy laptop. Jeśli nie będziesz ich mieć w zasięgu ręki, to sięgniesz po nie dopiero wtedy, gdy będziesz mieć ważny powód. Inaczej będą Cię rozpraszać i w naturalny sposób możesz sięgać po nie częściej, niż to konieczne. Zapewne zajmą Cię też na dłużej, niż wymaga tego sytuacja. Na pewno świetnie znasz ten mechanizm – sprawdzę tylko jedną rzecz w internecie, a przy okazji…
Zadbaj o swój komfort – wygodne krzesło i komfortową temperaturę w pokoju.
Jeśli lubisz się uczyć, patrząc na treści do zapamiętania – zrób miejsce na kartki z informacjami na ścianie.

Psychologia a efektywność

Czy zabierając się do nauki, często mówisz do siebie: nie dam rady, nie znoszę się tego uczyć, to bez sensu, tylko tracę czas, i tak tego nie zrozumiem? Jeśli tak, to czas na zmianę sposobu myślenia, ponieważ wpływa on na motywację i emocje. Jeśli myślimy negatywnie, to trudniej jest się zmobilizować i mniej zostaje zapamiętane. Zatem:

Kiedy rozpoczynasz naukę, wyrzuć z głowy złe myśli.
Skup się na zadaniu – tym co masz zaplanowane na teraz. Staraj się znaleźć w tym działaniu pozytywy. Nawet jeśli nie lubisz jakiegoś przedmiotu, pamiętaj, że nauczenie się go jest furtką do ciekawych zajęć, studiów. Do zmiany w życiu, na którą czekasz.

Znajdź sposób na naukę

Każdy, kto trafia do klasy maturalnej, ma już jakiś wypracowany przez siebie sposób uczenia się. Wie, kiedy nauka jest najefektywniejsza – co działa i co się sprawdza w jego przypadku. Uważa zwykle, że wie, jak stosunkowo niewielkim nakładem sił osiągnąć maksymalny efekt. Jednak warto zweryfikować, czy rzeczywiście wszystko, co robimy, wspiera naszą efektywność. Zanim jednak przejdziesz do ustalenia, który ze sposobów uczenia się będzie dla Ciebie najlepszy, jeśli chodzi o przygotowania maturalne, odpowiedz sobie na dwa ważne pytania natury „organizacyjnej”. Być może konieczna będzie zmiana Twoich przyzwyczajeń.

Czy słuchasz muzyki, kiedy się uczysz? Jeśli tak, to jakiej?

Dowiedziono, że słuchanie w trakcie nauki muzyki „ciężkiej” lub słuchanie muzyki bardzo głośno, może utrudniać przyswajanie wiedzy. A w dłuższej perpektywie powodować zmęczenie i dekoncentrację.

O jakiej porze zaczynasz się uczyć?

Uczenie się w nocy to dosyć powszechny zwyczaj, ale permanentne niewyspanie może negatywnie wpływać na zdolność zapamiętywania i koncentrację. Długotrwałe zmęczenie zwiększa też ryzyko popełniania błędów i obniża odporność psychiczną, a co za tym idzie, umiejętność radzenia sobie ze stresem.

Wzrokowiec, słuchowiec czy kinestetyk?

Odpowiedź na pytanie, który z trzech typów postrzegania rzeczywistości, a więc też trzech typów uczenia się, dominuje u Ciebie, pozwoli wybrać metody nauki, które najlepiej będą wspierać Twoją efektywność.

Wzrokowcy najlepiej uczą się, kiedy:

Mogą używać kolorowych flamastrów, długopisów, kredek.
Zapisują kluczowe hasła, daty do zapamiętania i umieszczają je w widocznym miejscu.
Korzystają z multimediów, takich jak prezentacje, filmy, animacje, symulacje.
Robią notatki, zestawienia.
W ramach notatek korzystają z map myśli.

Słuchowcy najlepiej uczą się, kiedy:

Powtarzają materiał na głos, czytają notatki.
Słuchają nagranych wykładów, oglądają filmy edukacyjne.

Układają materiał, który muszą opanować, w opowiadanie, historyjkę, zabawne zdania.
Uczą się z drugą osobą, np. czytając sobie wzajemnie odpowiedzi na pytania, opowiadając jedna osoba drugiej wybrane partie materiału, przepytując się.

Kinestetycy najlepiej uczą się, kiedy:

Do uczenia dołączą ruch, np. chodzenie, wybijanie rytmu, gesty.
Wykorzystują przestrzeń pokoju, np. podczas zapamiętywania treści stają w określonych miejscach lub wykonują konkretne czynności.
Mogą pokazywać, rysować materiał, który mają opanować.

Zapanuj nad czasem

Zasada 1. Planuj
Powtórzenie materiału do matury wymaga systematyczności. Tu pomoże planowanie. Plan jest skuteczniejszy, jeśli wisi w widocznym miejscu i można na bieżąco odznaczać to, co jest już powtórzone oraz sprawdzać, co jeszcze przed Tobą.

Stwórz własny harmonogram przygotowań maturalnych lub skorzystaj z gotowego planu.

Oprócz planu sprawdza się też terminarz. Obowiązkowo uwzględnij w nim czas przeznaczony na naukę do egzaminów. Potraktuj przygotowania do matury jak stałe zajęcia, których nie powinno się przekładać. Takie podejście zapewni Ci większą systematyczność działań.

Zasada 2. Mieszaj
Nigdy nie zostawiaj na koniec przedmiotów, których nie lubisz lub które sprawiają Ci trudność. Dobrze jest przeplatać materiał trudny z tym, co przychodzi bez większego wysiłku lub tym, co Cię interesuje. Niech łatwe i/lub lubiane przedmioty staną się swoistą nagrodą po nauce rzeczy trudnych i nielubianych. Taka praktyka to motywator do szybszego przejścia przez trudne partie materiału.

Zasada 3. Unikaj efektu piły
Czyli? Nieplanowanych przerw w nauce, które spowodują, że utracisz koncentrację i będziesz potrzebować czasu na powrót myślami w miejsce, w którym przerwiesz. Pamiętaj, żeby zaplanować przerwy w nauce – inaczej będziesz je robił w sposób niekontrolowany, który powoduje wspomniany wyżej efekt piły. Na pewno to znasz – kiedy wracasz do pracy nad tematem, który wymaga skupienia i „wgryzienia się” w szczegóły po przerwie, to potrzebujesz czasu na powrót myślami w to samo miejsce co przed przerwą. W ten sposób możesz stracić nawet 20% czasu. Dlatego jeśli decydujesz się usiąść do powtórzenia, szczególnie z przedmiotów dla Ciebie trudnych, pilnuj, by nie odrywać się od pracy zbyt często oraz wtedy, gdy jesteś mocno skupiony na zrozumieniu trudnego zagadnienia i czujesz, że jesteś blisko jego nauczenia się.

Zasada 4. Wykorzystuj „międzyczas”
I ostatnia rzecz – jeśli nauki jest dużo, a czasu niewiele, zacznij wykorzystywać tzw. międzyczas. Co to takiego? To czas, który spędzasz np. na:

dojazdach,
czekaniu na spotkanie lub planowane zajęcia.

Można wtedy m.in.:

przeglądać zadania maturalne, które sprawiły kłopot poprzednim rocznikom,
czytać opracowane krok po kroku rozwiązania zadań maturalnych,
poznawać motywy obecne w różnych tekstach kultury,
studiować opracowania lektur,
rozwiązywać testy interaktywne, w których można sprawdzić poprawne odpowiedzi,
zapoznać się z informacjami o przebiegu egzaminu maturalnego,
uczyć się definicji, korzystając z fiszek.

Takie krótkie cykle nauki nie nużą, są trochę niezobowiązujące – „jak nie zapamiętam, to nic się nie stanie, przecież będę się tego uczyć dopiero po południu”, a często dają doskonałe efekty. Bo pozwalają utrwalić wiedzę, przypomnieć sobie to, co zaczynasz już zapominać, lub zwrócić uwagę na szczegóły, które mogłyby umknąć w realizowanym systematycznie systemie powtórek, polegającym najczęściej na rozwiązywaniu zadań maturalnych.

Techniki zapamiętywania

Technik zapamiętywania jest wiele. Jednak ważne, by znaleźć te najskuteczniejsze dla siebie. Sprawdź, co zadziała najlepiej w Twoim przypadku.

Skojarzenia. Jeśli trzeba zapamiętać ciąg informacji, to można je skojarzyć z jakąś rzeczą, która będzie przypominać jej fragmenty.
Historie. Stwórz barwną historię o temacie, którego się uczysz. Zawrzyj w niej wszystkie istotne elementy wiedzy. Podobnie możesz układać wierszyki, piosenki – wszystko co pozwala w sposób barwny i łatwy do zapamiętania przedstawić pewną partię wiedzy.
Mapy myśli. Zapisuj hasła i twórz między nimi zależności, powiązania. Patrząc na przygotowaną mapę, opowiadaj zagadnienia, podając szczegółowe informacje.
Kartki na ścianach. Zapisz w hasłach to, czego się uczysz na dużych kartkach i powieś na ścianie. Przed snem spróbuj sobie przypomnieć, co jest na każdej z nich.
Łączenie wyrazów w pary. Twórz zestawienia, łatwiej je zapamiętać.
Fiszki (memory). Sprawdzają się podczas nauki słówek, dat, wzorów chemicznych itp.

Jak to działa?

Na jednej stronie niewielkiej kartki zapisujesz termin, np.: ablacja, a po drugiej jego definicję – proces topnienia lodowca pod wpływem wysokiej temperatury powietrza. Podobnie ze słówkami, na jednej stronie słowo w języku angielskim, na drugiej tłumaczenie.
Rozkładasz kartki jedną stroną do góry, tak by był widoczny termin lub definicja – wybierasz jedną i podajesz odpowiedź.
Odwracasz kartkę i sprawdzasz, czy Twoja odpowiedź zgadza się z zapisaną.

Fiszki świetnie sprawdzają się w tzw. międzyczasie, np. w podróży. Wtedy możesz karty ułożyć tak jak talię kart.

Metoda słów zastępczych – polega na kojarzeniu nowych słówek ze słowami w języku dobrze znanym, zazwyczaj w języku ojczystym.