Matura próbna CKE – opinie ekspertów przedmiotowych

Jak ocenia Pan poziom trudności arkuszy diagnostycznych CKE z grudnia 2022 r.? 

 

Arkusze były przeciętnie trudne. Zaskakująco wymagające były teksty w części 1. „Język polski w użyciu”. Pytania dotyczące epok i utworów literackich oceniam jako dość przewidywalne, choć stosunkowo sporo było poleceń, w których uczeń musiał wykazać się znajomością tematyki i problematyki lektur obowiązkowych.

 

Jeśli chodzi o wypracowanie, warto zwrócić uwagę na to, że kolejny już raz pierwszy z tematów jest problemem, na podstawie którego zdający musi sformułować samodzielnie tezę, natomiast drugi temat zbudowany jest na zasadzie alternatywy.

 

Na co warto zwrócić szczególną uwagę podczas dalszych przygotowań do matury?

 

Warto zwracać uwagę uczniów na polecenia wieloskładnikowe, takie jak np.: 

Zinterpretuj plakat Andrzeja Pągowskiego w kontekście przesłania utworu Williama Szekspira „Makbet”. W odpowiedzi uwzględnij dwa elementy graficzne widoczne na plakacie.

Zauważmy, że – po pierwsze – trzeba było wybrać dwa graficzne elementy plakatu o charakterze symbolicznym, a po drugie – wykazać ich związek z przesłaniem utworu, nie tylko z samym tekstem.

 

Trzeba też ćwiczyć polecenia, w których uczniowie w odpowiedzi powinni się odwołać do obu załączonych tekstów kultury. Bardzo często polecenia budowane są na bazie materiału źródłowego, w którym mogą być ze sobą zestawione:

• obraz i obraz,
• obraz i tekst,
• tekst i tekst. 

 

Co jeszcze okazało się zaskakujące bądź trudne?

 

Zaskoczyła mnie – kolejny już raz – nieobecność tematu wypracowania z załączonym wierszem. Warto zaznaczyć, że jeden z tematów może zawierać dołączony do niego utwór poetycki, który powinien stać się punktem wyjścia rozważań. 

 

Zaskakująco trudne były niektóre z zadań w części językowej, np.: 

Sformułuj wniosek dotyczący relacji pomiędzy różnorodnością biologiczną a różnorodnością językową, wynikający z przytoczonych w tekście Justyny Olko danych liczbowych dotyczących rezerwuarów bioróżnorodności.

 

Wiele zadań zawierało określenie czynności, które trzeba podjąć, często było ich wiele. Wymagały one zdolności interpretacji oraz wiedzy z lektury, np.:

Wyjaśnij, na jakiej podstawie mamy prawo podejrzewać, że bohater, o którym pisze Wiktor Weintraub, jest opętany przez diabła. W odpowiedzi przywołaj sytuację z lektury.

Jak ocenia Pan poziom trudności arkuszy diagnostycznych CKE z grudnia 2022 r.? 

 

Trudność arkusza maturalnego z matematyki, jak co roku, jest subiektywna i zależy od stopnia opanowania materiału przez uczniów. Pewne zadania mogły być problematyczne ze względu na niezrealizowaną w całości podstawę programową, co jest normalne zważywszy na miesiąc, w którym przeprowadzana jest diagnoza.  W kontekście matury w starej formule nie ma aż tylu zmian, jak można się było spodziewać. Wiele zadań jest podobnych i łatwo zauważyć, że uczniowie często są na nie przygotowani i nie mają z nimi problemów. W wypadku matury na poziomie podstawowym z matematyki odczuwalne jest to, że kilka zadań mocno odbiega poziomem trudności od pozostałych.

 

Na co warto zwrócić szczególną uwagę?

 

Zgodnie z oczekiwaniami, najtrudniejszym zadaniem było polecenie z planimetrii z równoległobokiem. Uczniowie mają problemy z zauważaniem trójkątów podobnych, zwłaszcza w zadaniach nietypowych. Zadanie dowodowe również stało się źródłem licznych problemów. Było ono znacznie trudniejsze niż to, które jest podane w wymaganiach egzaminacyjnych. Uczniowie mogli być na nie nieprzygotowani. Trudne okazało się również polecenie ze stereometrii.

 

Analizując wyniki matur próbnych, można zauważyć, że problemy z tegoroczną diagnozą są zbliżone do tych, które pojawiały się w ubiegłych latach. Dowody, planimetria, stereometria od lat stanowią główne źródło błędów. Trudno natomiast stwierdzić, co z zagadnieniem przysparzającym najwięcej problemów w ubiegłych latach, czyli z geometrią analityczną, ponieważ brakowało zadania sprawdzającego ten zakres materiału.

 

Co jeszcze okazało się zaskakujące bądź trudne?

 

Zaskakująco trudne było zadanie z planimetrii z równoległobokiem. Przedstawiony w nim problem był dość trudny jak na poziom podstawowy. Kłopotliwy był również dowód. Pozytywnym zaskoczeniem jest natomiast fakt, że uczniowie nie mieli większych problemów z nowymi typami zadań zamkniętych. Przyzwoicie wypadło też (przynajmniej w analizowanej przeze mnie grupie) zadanie optymalizacyjne.

Jak ocenia Pani poziom trudności arkusza diagnostycznego CKE z grudnia 2022 r.? 

 

Tegoroczna matura próbna CKE z języka angielskiego na poziomie podstawowym nie była tak prosta, jakby się na pierwszy rzut oka mogło wydawać. Po pierwsze, w arkuszu było wiele zadań otwartych, za które można było zdobyć aż 12 punktów więcej niż w roku ubiegłym. Po drugie, teksty były długie, a słownictwo, które w nich występowało, było dość trudne. Po trzecie, pojawiły się zadania z tzw. częściowego tłumaczenia, które są postrzegane przez młodzież jako jedne z trudniejszych. Zaskoczeniem była też wybrana forma wypowiedzi pisemnej – wpis na forum internetowym. Najczęściej sprawdzaną formą wypowiedzi pisemnej były do tej pory wiadomości e-mail, które są, moim zdaniem, łatwiejsze do napisania.

 

Na co warto zwrócić szczególną uwagę podczas dalszych przygotowań do matury?

 

Maturzyści mogą być pewni rozszerzania zakresu zadań otwartych. Może to być trudniejsze szczególnie w aspekcie sprawdzenia rozumienia tekstów słuchanych, i takie też się okazało na egzaminie próbnym. Czas słuchania jest obecnie dłuższy, a ponadto wpisanie właściwych odpowiedzi wymaga podzielności uwagi oraz poprawnego zapisu ortograficznego usłyszanej informacji. Kluczowe będzie więc ćwiczenie dłuższego skupienia uwagi oraz poprawności ortograficznej. Jak zawsze, warto też skoncentrować się na zadaniach gramatycznych ze słowem-kluczem oraz na słowotwórstwie. Wyzwaniem może być też tzw. set leksykalny, czyli uzupełnienie jednym wyrazem dwóch lub trzech zdań.

 

Co jeszcze okazało się zaskakujące bądź trudne?

 

Zaskakujące dla maturzystów były wszystkie zadania nowego typu oraz długość samych zadań – zarówno sprawdzających rozumienie tekstów słuchanych, jak i czytanych. Trudniejsze niż w ubiegłym roku było też słownictwo. Maturzyści powinni obecnie skupić się na rozwiązywaniu jak największej liczby zadań otwartych – w szczególności w sekcjach dotyczących czytania i struktur leksykalno-gramatycznych. Warto poćwiczyć też pisanie, szczególnie wpisy na blogu.

Jak ocenia Pan poziom trudności arkusza diagnostycznego CKE z grudnia 2022 r.? 

 

Dla uczniów mojego LO w trzech klasach realizujących biologię w zakresie rozszerzonym, tj. 75 osób, grudniowy arkusz diagnostyczny CKE był trudny. Dla porównania, arkusz z maja 2022 okazał się umiarkowanie trudny, a dla najlepszej klasy – wręcz łatwy. Maturę pisało wówczas 77 absolwentów, którzy razem zapracowali na wynik 62% naszej szkoły. Co tym razem poszło nie tak, gdzie zrobiliśmy błąd? Przecież młodzież jest podobna i stosujemy podobne metody nauczania oraz sposoby przygotowania do matury. Po rozmowach z uczniami doszliśmy do pewnych wniosków i kilka rzeczy – jak sądzimy – uda się zmienić i poprawić. Jedno jest pewne: przed nami jeszcze dużo pracy, bo przecież „ewolucyjny wyścig zbrojeń trwa”. Choć przyznam, że wielu uczniom po wyniku poniżej ich oczekiwań i możliwości naprawdę trudno ponownie stanąć do walki. Najbardziej szkoda uczniów, którzy solidnie pracowali, ale – niestety – sytuacja, tj. arkusz, presja, formuła kilku bardzo trudnych i skomplikowanych zadań, ich przerosła. Razem z uczniami liczymy więc na nieco łatwiejszy arkusz i przyjazny model oceniania :)

 

Na co warto zwrócić szczególną uwagę podczas dalszych przygotowań do matury?

 

Z pewnością warto skupić się na następujących kwestiach:

• rozwiązywać zadania z arkuszy maturalnych CKE, gdyż pojawiają się bardzo podobne zadania do tych z wcześniejszych matur (porównaj zadnie 3 z grudnia 2022 i zadanie 5 z marca 2022 czy zadanie 4 z grudnia 2022 i zadanie 17 z czerwca 2021); polecam także arkusze Nowej Ery, np. zadanie 8 z grudnia 2022 i zadanie 10 z arkusza Nowej Ery z 2016 r.);
• ćwiczyć analizowanie danych z wykresów i tabel oraz formułowanie wniosków;
• formułować wypowiedzi do poleceń z czasownikami operacyjnymi wyjaśnij i rozstrzygnij;
• trenować łączenie wiedzy z różnych działów biologii;
• utrwalać m.in. takie treści, jak: białka, osmoza, układ krwionośny, hormony, translacja, krzyżówki genetyczne, drzewa rodowe.

 

Co jeszcze okazało się zaskakujące bądź trudne?

 

Najtrudniejsze, najbardziej zaskakujące były dla moich uczniów następujące zadania:

• 1. z częścią hydrofilową lecytyny – dla uczniów bez chemii rozszerzonej raczej niewykonalne, zresztą uczniowie na profilu biol-chem też nie dawali rady ;)
• 1. z odchyleniem standardowym – sam muszę to sobie przypomnieć i koniecznie poćwiczyć z uczniami, gdyż analiza statystyczna w nowej formule matury jest niezbędna;
• 2. z drzewem filogenetycznym – w zasadzie nie jest to trudne, tylko wymaga skrupulatnej analizy i ćwiczeń, a dotąd na maturze raczej się to nie pojawiało.

Jak ocenia Pan poziom trudności arkusza diagnostycznego CKE z grudnia 2022 r.? 

 

Arkusz jest trudniejszy niż arkusze z wcześniejszych matur czy arkusz pokazowy z marca 2022 r. Wyraźnie widoczny jest wzrost liczby zadań, w których uczeń musi wykazać się umiejętnością rozstrzygnięcia problemu i uzasadnienia tego rozstrzygnięcia. Takie zadania wymagają często dogłębnej analizy oraz połączenia wiedzy i umiejętności z kilku działów. Arkusz stawia na myślenie, rozwiązywanie nietypowych problemów, a nie – na odtwórcze powtórzenie przyswojonych wiadomości. W pierwszym zetknięciu arkusz może wydawać się odstraszający, jednak spokojna analiza pokazuje, że nie taki diabeł straszny... Wiele zadań w istocie nie jest aż tak trudnych. Choćby zadanie ze spektroskopii masowej – jego trudność polegała tylko na konieczności przeanalizowania informacji wprowadzającej, która była długa.

 

Na co warto zwrócić szczególną uwagę podczas dalszych przygotowań do matury?

 

Jak wspomniałem, najistotniejsze jest myślenie. Nie odtwarzanie wiadomości, ale wykorzystanie umiejętności. Arkusze nowej matury zawierają ponadto kolorowe fotografie substancji chemicznych i przemian – zatem nie opisujemy już obserwacji słownie, ale często wybieramy właściwą fotografię. Ważne zatem, aby wygląd poszczególnych substancji znać nie tylko z opisu, ale mieć z nimi styczność na żywo lub chociaż w postaci filmów czy zdjęć.

 

Co jeszcze jest zaskakujące bądź trudne?

 

Dużym problemem może być zmieszczenie się w czasie przewidzianym na rozwiązanie wszystkich zadań. Zatem konieczna jest praktyka – trzeba ćwiczyć rozwiązywanie arkuszy na czas. Każdy potencjalny maturzysta powinien umieć rozwiązać cały arkusz i sprawdzić swoje odpowiedzi w 180 minut.

Jak ocenia Pan poziom trudności arkusza diagnostycznego CKE z grudnia 2022 r.? 

 

Arkusz był na średnim poziomie trudności. Nie odbiegał od poziomu arkuszy z poprzednich lat. Było trochę nowości, które wynikają z nowej podstawy programowej, np. zadane z fizyki relatywistycznej. Były również zadania wykorzystujące linijkę, dzięki której można było zmierzyć wielkości potrzebne do rozwiązania zadania.

 

Na co warto zwrócić szczególną uwagę w arkuszu?

 

Warto zwrócić uwagę na fakt, że zadań było mniej niż do tej pory (10), za to były bardziej rozbudowane niż w formule matury 2015 i można było zdobyć za nie większą liczbę punktów.

 

Co jeszcze jest zaskakujące bądź trudne?

 

Tradycyjnie zadaniem, które może sprawić trudność, było zadanie z bryły sztywnej (zadanie 3). Problemy mogły się też pojawić podczas rozwiązywania zadań z działów, które jeszcze nie zostały omówione na lekcjach (np. zadanie 8 z optyki geometrycznej).

Jak ocenia Pan poziom trudności arkusza diagnostycznego CKE z grudnia 2022 r.? 

 

Arkusz diagnostyczny z geografii określiłbym jako średnio trudny. Część zadań wymagała dość szczegółowej wiedzy, np. pytanie o różnice w budowie geologicznej Tatr. Zadania najczęściej odnosiły się do materiałów źródłowych, z których interpretacją uczniowie w dużej mierze mieli problemy. Dla przeciętnego ucznia osiągnięcie wyniku powyżej 50% stanowiło trudność.

 

Na co warto zwrócić szczególną uwagę podczas dalszych przygotowań do matury?

 

Tradycyjnie dla uczniów trudne są zadania z geologii. Mała liczba godzin, którą poświęca się na te zagadnienia w szkole, powoduje, że analiza profilu geologicznego czy nawet rozpoznawanie podstawowych skał stanowi problem (zadanie 10). Trudne w interpretacji było również zadanie 16 dotyczące rolnictwa w Stanach Zjednoczonych. Wymagało ono dobrej znajomości warunków naturalnych oraz wymagań glebowych i klimatycznych roślin.

 

Aż w 19 zadaniach zdający musiał udzielić dłuższej odpowiedzi wymagającej sformułowania wniosków, uzasadnienia lub wyjaśnienia zagadnienia. Te zadania zwykle są dla uczniów niełatwe.

 

Co jeszcze jest zaskakujące bądź trudne?

 

Zaskakujące były pytania odnoszące się do tekstu źródłowego, którym był utwór poetycki. Opisanie zjawisk (halny, spadek prędkości wiatru, nazwy szczytów) innym językiem niż zazwyczaj używany na lekcjach mogło wprowadzić nieco zamętu.

Jak ocenia Pani poziom trudności arkusza diagnostycznego CKE z grudnia 2022 r.? 

 

Arkusz diagnostyczny przygotowany przez CKE w formule 2023 oceniam jako bardzo przeciętny.  Znalazło się w nim kilka zadań łatwych, odwołujących się do fundamentalnej wiedzy historycznej oraz podstawowych umiejętności, takich jak analiza tekstu źródłowego czy mapy. Zadania odnosiły się do całego spektrum szczegółowych wymagań egzaminacyjnych, choć wiedza wymagana od uczniów dotykała zagadnień przypisanych do poziomu rozszerzonego tylko w siedmiu zadaniach (3, 6, 8, 11, 16, 21 oraz w zadaniu 26 – wypowiedzi argumentacyjnej). Biorąc pod uwagę ogólne wymagania egzaminacyjne, na 25 zadań (pomijam zadanie 26 – wypowiedź argumentacyjną) aż 22 sprawdzały tylko jedną umiejętność: analizy wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych w kontekście epok i dostrzegania zależności pomiędzy różnymi dziedzinami życia społecznego. Jedynie zadanie nr 25 odnosiło się do wszystkich trzech kategorii ogólnych wymagań egzaminacyjnych. Zadanie 9 sprawdzało umiejętność ugruntowania potrzeby poznawania przeszłości dla rozumienia współczesnych mechanizmów społecznych i kulturowych, a zadanie 18.2 – porządkowania i synchronizowania wydarzeń z historii powszechnej oraz dziejów ojczystych oraz dostrzegania zmienności i dynamiki wydarzeń w dziejach, a także ciągłości procesów historycznych i cywilizacyjnych.

 

Typy zadań nie powinny uczniów zaskoczyć, ponieważ mieli z nimi do czynienia przez cały okres nauki w szkole ponadpodstawowej. Uzasadnianie swojego stanowiska i odwoływanie się przy tym do źródeł bądź wiedzy własnej powinno być umiejętnością kształconą w bieżącej pracy. Podobnie analiza mapy, ilustracji czy schematu w postaci drzewa genealogicznego oraz formułowanie na podstawie źródła bądź źródeł argumentów potwierdzających tezę. Umiejętność zestawiania informacji z kilku źródeł różnego rodzaju także nie powinna sprawiać uczniom problemu. Z tego typu zadaniami uczniowie pracują na lekcji, mogą także wykorzystywać je do powtórek wiedzy i umiejętności. Nowością jest jedynie punktowanie zadań typu prawda–fałsz. Do tej pory za takie zadania można było otrzymać 1 p., natomiast w nowej formule za trzy właściwie przyporządkowane stwierdzenia można otrzymać 2 p.

 

Zadanie 26, czyli wypowiedź argumentacyjna, także nie powinno być zaskoczeniem. Tematy do analizy zostały skonstruowane zgodnie z Informatorem maturalnym z historii. Każdy temat odnosił się do trzech różnych kwestii: panowania trzech wybranych władców z dynastii jagiellońskiej, trzech aspektów (politycznego, społeczno-gospodarczego i kulturowego) lub losów trzech wybranych krajów bloku wschodniego.

 

Na co warto zwrócić szczególną uwagę podczas dalszych przygotowań do matury?

 

Biorąc pod uwagę doświadczenia moich uczniów, przyszłym maturzystom zwróciłabym uwagę na kilka kwestii.

1. Jeśli w zadaniu mamy kilka źródeł, a polecenie nakazuje odwołać się do informacji z każdego z nich, to w odpowiedzi należy dokładnie zaznaczyć te źródła. Chodzi tutaj o zadania typu: Rozstrzygnij, czy na mapie (źródło 2.) przedstawiono skutki wojny, której początki przedstawiono w tekście (źródło 1.). Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do informacji z obu źródeł.

W uzasadnieniu dobrze byłoby literalnie przywołać każde ze źródeł, np.

W tekście/źródle nr 1. opisano ……, zaś na mapie/źródle nr 2. przedstawiono …….

Precyzja odpowiedzi może zaważyć na liczbie uzyskanych punktów, gdyż egzaminator nie będzie miał dylematów, oceniając taką odpowiedź.

2. Jeśli mamy do czynienia z mapą, schematem, drzewem genealogicznym czy planem miasta, przeanalizujmy z należytą uwagą legendę, oznaczenia, nazwy własne, daty. Odnajdźmy szczegóły dobrze nam znane, które pozwolą udzielić poprawnej odpowiedzi. Nie odpowiadajmy w pośpiechu.
3. Przy analizie różnego rodzaju rysunków (najczęściej satyrycznych) lub ulotek, jeśli jest konieczność interpretacji elementów graficznych, odwołujemy się do konkretów. Przykładem niech będzie zadanie 13, w którym zdający musi uzasadnić swoją odpowiedź, odnosząc się do dwóch elementów graficznych i tekstu pod rysunkiem. Zdający powinien opisać, co widzi, i skonfrontować to ze swoją wiedzą na temat rewolucji francuskiej. Powinien zatem zwrócić uwagę na to, że po lewej stronie huśtawki znajdują się przedstawiciele stanu I i II, a po prawej – stanu III. Stan III przechylił huśtawkę na swoją stronę, ponieważ stoi obok niego personifikacja sprawiedliwości (trzyma miecz), a przedstawiciel stanu III jest uzbrojony. Ten wizerunek koresponduje z tekstem.

 

W arkuszu znalazło się też zadanie (25), które – obok ćwiczonej już przez uczniów umiejętności wyjaśniania wymowy rysunku w oparciu o interpretację jego elementów graficznych – wymaga uwzględnienia kontekstu historycznego. Uczniowie, aby wykonać to zadanie, muszą rozumieć, czym jest kontekst historyczny. A jest to zbiór różnego rodzaju okoliczności, wydarzeń, które działy się w tym samym czasie i przestrzeni oraz wpłynęły na wydarzenie przedstawione na ilustracji czy rysunku.

 

Co jeszcze jest zaskakujące bądź trudne?

 

W samym arkuszu diagnostycznym nie było nic zaskakującego, natomiast moi uczniowie podzielili się cennym, moim zdaniem, spostrzeżeniem. Otóż doszli do wniosku, że niewłaściwie rozplanowali czas i zbyt długo rozwiązywali zadania, przez co zabrakło im go na napisanie wypowiedzi argumentacyjnej. W konsekwencji wypracowania pisali szybko, bez koniecznej refleksji nad selekcją materiału i popełniali błędy merytoryczne wynikające z pospiesznego przywoływania faktów, a nie – z niewiedzy.

 

Myślę, że w przekonaniu przyszłych maturzystów to właśnie wypowiedź argumentacyjna jest najtrudniejszym zadaniem w arkuszu. Jest jeszcze czas na to, by „oswoić wroga”. Warto zacząć od zbudowania sobie w głowie schematu pisania takiej wypowiedzi (wstęp + odniesienie się do tezy określonej w temacie; rozwinięcie + argumenty w każdym z trzech aspektów poparte konkretną wiedzą; zakończenie + ocena własna). Kolejnym krokiem może być ćwiczenie pisania planów, a następnie – całych wypowiedzi argumentacyjnych. Praktyka czyni mistrza!