Język polski

Dlaczego matura, która została przeprowadzona po raz pierwszy w 2023 r., jest nazywana nową maturą?

Wprowadzenie tzw. nowej matury związane jest z likwidacją gimnazjów i wydłużeniem nauki do czterech lat w liceach i pięciu lat w technikach. W 2021 r. CKE opublikowała Informatory do poszczególnych przedmiotów, w których zaprezentowała, jak będą wyglądały egzaminy maturalne od 2023 roku. Zmiany w stosunku do wcześniejszej matury objęły przede wszystkim czas trwania egzaminu, wymagania, kryteria oceniania, rodzaje zadań np. na maturze z matematyki. Największe zmiany dotyczą jednak języka polskiego – matura ustna to obecnie dwa zadania (a nie jedno), egzamin pisemny na poziomie podstawowym składa się z dwóch arkuszy (a nie jednego) oraz dzieli się na 3 części: 2 testy i wypracowanie. Zupełnie nowa część to test historycznoliteracki.

 

Skąd wiadomo, jakie wymagania obowiązują na maturze?

W latach 2023 i 2024 egzamin maturalny przeprowadzany był na podstawie Wymagań egzaminacyjnych dotyczących egzaminu maturalnego w latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 (czyli osobno opublikowanego przez CKE dokumentu), które zawierają mniej wymagań niż podstawa programowa.

Od roku 2025 egzamin maturalny będzie zgodny z wymaganiami określonymi w uszczuplonej podstawie programowej z 2024 r.

 

Jaka jest rola języka polskiego na maturze?

Język polski to:

• jeden z trzech obowiązkowych przedmiotów: w części pisemnej na poziomie podstawowym i w części ustnej (bez określania poziomu),
• przedmiot dodatkowy (wybierany przez ucznia) na poziomie rozszerzonym.

 

Ile trwają poszczególne części egzaminu z języka polskiego?

• część ustna trwa 30 minut (15 min przeznaczonych jest przygotowanie się do obu zadań, 10 min – na wygłoszenie dwóch wypowiedzi i 5 min – na rozmowę z komisją egzaminacyjną),
• część pisemna na poziomie podstawowym trwa 240 minut,
• część pisemna na poziomie rozszerzonym – 210 minut.

• Znajomość lektur obowiązkowych, ich treści i problematyki, sprawdzana jest:

• w zadaniach w teście historycznoliterackim,
• w wypracowaniu (każdy temat wymaga odwołania do lektury obowiązkowej wybranej spośród lektur, których lista zostanie zamieszczona w arkuszu egzaminacyjnym),
• na egzaminie ustnym.

• Funkcjonalne wykorzystywanie kontekstów – w zadaniach na egzaminie ustnym oraz w wypracowaniu niezbędne jest wprowadzanie kontekstów.
• Konfrontowanie dwóch tekstów poprzez porównanie stanowiska autorów na temat podjęty w tekstach (na tym polegają zadania w teście Język polski w użyciu oraz niektóre zadania w teście historycznoliterackim).
• Przestrzeganie liczby wyrazów w wypracowaniu – niezbędne jest użycie minimum 300 wyrazów dla poziomu podstawowego i 400 wyrazów dla poziomu rozszerzonego.
• Wykazanie się erudycją w wypracowaniach, czyli rozległą i szczegółową wiedzą przedmiotową (poprzez wykorzystanie kontekstów, odpowiedniej terminologii, odwołania do lektur i dzieł sztuki).

 

Jak będzie wyglądał egzamin ustny?

• Zestaw egzaminacyjny składa się z dwóch zadań, w tym jednego zadania z tzw. zadań jawnych CKE.
• Zadanie 1. (z puli zadań jawnych) odnosi się do znajomości treści i problematyki lektury obowiązkowej i sprawdza tworzenie wypowiedzi na temat wskazany w poleceniu, trzeba też uwzględnić wybrany kontekst.
• Zadanie 2. dotyczy zagadnienia związanego z literaturą, sztuką lub językiem i jest wyposażone w materiał źródłowy, np. tekst literacki lub nieliteracki albo tekst ikoniczny.

 

Jak będzie wyglądała matura na poziomie podstawowym?

Zdający otrzyma dwa arkusze egzaminacyjne. Pierwszy arkusz będzie zawierał dwa testy: Język polski w użyciu oraz Test historycznoliteracki. W drugim arkuszu znajdzie się jedno zadanie, wymagające napisania wypracowania (wypowiedzi argumentacyjnej) na jeden z dwóch podanych tematów.

	I arkusz		II arkusz
	Język polski w użyciu	Test historycznoliteracki	Wypracowanie (do wyboru jeden z dwóch podanych tematów)
ZADANIA	Zadania do dwóch tekstów nieliterackich – publicystycznych lub popularnonaukowych, wymagające skonfrontowania tych tekstów.	Zadania do każdej z 2 grup epok literackich: starożytność (antyk i Biblia), średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm; Młoda Polska; 20-lecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989, literatura po 1989 r. Zadania mogą zawierać fragmenty tekstów literackich (w tym lektur obowiązkowych), tekstów krytycznych, haseł słownikowych, teksty ikoniczne.	W każdym temacie są wskazane 4 elementy, które trzeba uwzględnić w wypracowaniu: dwa utwory literackie, w tym jeden wskazany jako obowiązkowy na liście lektur zamieszczonej w arkuszu egzaminacyjnym; dwa konteksty pogłębiające rozumienie omawianych utworów do wyboru spośród: historycznoliterackiego, teoretycznoliterackiego, literackiego, biograficznego, kulturowego, mitologicznego, biblijnego, religijnego, historycznego, filozoficznego, egzystencjalnego, politycznego, społecznego.
UMIEJĘTNOŚCI	umiejętności z zakresu języka i retoryki, np. badanie struktury tekstów, funkcje użytych środków językowych, rozstrzyganie i uzasadnianie, formułowanie argumentów na podstawie tekstów, ilustrowanie argumentów przykładami	wiadomości i umiejętności z zakresu historii i teorii literatury oraz języka, znajomość treści problematyki lektur obowiązkowych	umiejętność formułowania dłuższej wypowiedzi pisemnej o charakterze argumentacyjnym, wiadomości i umiejętności z zakresu historii literatury

Jak będzie wyglądała matura na poziomie rozszerzonym?

• Zdający otrzyma arkusz z jednym zadaniem, wymagającym napisania wypracowania (wypowiedzi argumentacyjnej) na jeden z dwóch podanych tematów.
• W każdym temacie są wskazane 4 elementy, które zdający musi uwzględnić w wypracowaniu:
  • lektura obowiązkowa, wskazana na liście lektur zamieszczonej w arkuszu egzaminacyjnym;
  • dwa utwory literackie, które mogą reprezentować tę samą epokę literacką;
  • jeden kontekst pogłębiający rozumienie omawianych utworów lub problemu podanego w temacie do wyboru spośród: historycznoliterackiego, teoretycznoliterackiego, literackiego, biograficznego, kulturowego, mitologicznego, biblijnego, religijnego, historycznego, filozoficznego, egzystencjalnego, politycznego, społecznego.

Poziom podstawowy

• W części 1. i w części 2. arkusza egzaminacyjnego znajdą się zarówno zadania zamknięte, jak i otwarte.
• Wśród zadań zamkniętych pojawią się m.in.: zadania wyboru wielokrotnego, zadania typu prawda–fałsz, zadania na dobieranie. Natomiast wśród zadań otwartych – zadanie krótkiej odpowiedzi z luką, wymagające sformułowania odpowiedzi, oraz – zawsze jako ostatnie – zadanie polegające na zredagowaniu notatki syntetyzującej (można za nie zdobyć 4 punkty).
• Za rozwiązanie zadań otwartych będzie można uzyskać odpowiednio:
  • w części Język polski w użyciu– około 50% punktów możliwych do zdobycia w danej części;
  • w części Test historycznoliteracki– około 70% punktów możliwych do zdobycia w danej części.
• W części 3. (drugi arkusz egzaminacyjny) pojawi się zadanie rozszerzonej odpowiedzi – wypracowanie.
  
  

Część arkusza	Liczba zadań	Liczba punktów	Udział w wyniku sumarycznym
Część 1: Język polski w użyciu	5–7	10	17%
Część 2: Test historycznoliteracki	6–15	15	25%
Część 3. Wypracowanie	1	35	58%
RAZEM	12–23	60	100%

 

Poziom rozszerzony

W arkuszu znajdzie się zadanie rozszerzonej odpowiedzi – wypracowanie.

Część arkusza	Liczba zadań	Liczba punktów	Udział w wyniku sumarycznym
Wypracowanie	1	35	100%

 

Za co możesz stracić punkty?

• Jeśli Twoja odpowiedź będzie nieprecyzyjna, niejednoznaczna czy niejasno sformułowana, zostanie uznana za błędną.
• Jeśli popełnisz błąd kardynalny w zadaniach dotyczących lektur obowiązkowych poznawanych w całości, za całe zadanie otrzymasz 0 punktów.
• Jeżeli w wypracowaniu (na obu poziomach) nie spełnisz wszystkich warunków polecenia (np. nie odwołasz się do lektury obowiązkowej, nie przywołasz kontekstu, nie zajmiesz stanowiska), otrzymasz 0 punktów za całe zadanie.
• Jeżeli w odpowiedzi zamieścisz jakiekolwiek informacje, które mogą świadczyć o zasadniczych brakach w rozumieniu omawianego zagadnienia i zaprzeczać pozostałej części odpowiedzi, to za odpowiedź jako całość otrzymasz 0 punktów.
• Jeżeli Twoja wypowiedź jest nieczytelnie zapisana, zostanie oceniona na 0 punktów.
• Jeżeli Twoje wypracowanie nie będzie zawierać w ogóle rozwinięcia (np. napiszesz tylko wstęp), praca zostanie oceniona na 0 p. we wszystkich kryteriach.

 

Pamiętaj!

• Przygotowując się do matury z języka polskiego, sięgaj do materiałów opracowanych do nowej matury.
• Jeśli nie pamiętasz dokładnie treści danej lektury obowiązkowej, nie pisz o niej w wypracowaniu – nie ryzykuj popełnienia błędu kardynalnego i otrzymania 0 punktów za całe wypracowanie.